ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣ

Σήμερα ο όρος ποιότητα ζωής χρησιμοποιείται πολύ συχνά απ’ όλους μας. Τι σημαίνει όμως, ποιότητα ζωής και πως ο δήμος εμπλέκεται με αυτήν;

Η έννοια ποιότητα ζωής 

Από την αρχαιότητα οι Έλληνες είχαν ασχοληθεί με την έννοια ποιότητα ζωής και την είχαν συνδέσει με την ευδαιμονία και το ευ ζειν. Πρώτος ο Σόλωνας είχε αναφέρει ότι «η αληθινή ευδαιμονία συνίσταται σε βίον αγαθό και ευτυχή θάνατο». Ο Αριστοτέλης, ο μεγαλύτερος στοχαστής της Αρχαιότητας, φιλόσοφος, θεμελιωτής πολλών επιστημών και δημιουργός της Λογικής, με τη λέξη «ευδαιμονία», όπως την ανέλυε στις φιλοσοφικές του μελέτες, απέδιδε προφανώς ό,τι και ο όρος «ποιότητα ζωής». Στο σύγγραμμα του «Ηθικά Νικομάχεια» έλεγε: «ούν σχεδόν υπό των πλείστων ομολογείται την γάρ εύδαμονίαν και οι πολλοί και οι χαρίεντες λέγουσιν, το δε ευ ζην και το ευ πράττειν ταύτόν άπολαμβάνουσι τω εύδαμονείν» «Οι περισσότεροι σχεδόν συμφωνούν, διότι τόσο το πλήθος των απλών ανθρώπων όσο και οι μορφωμένοι λένε ότι το σπουδαιότερο αγαθό είναι η ευδαιμονία και θεωρούν πως η ποιότητα ζωής και η ευημερία είναι το ίδιο πράγμα με την ευδαιμονία». 

Η έννοια της ποιότητας ζωής αφορά την έκταση της κάλυψης των συνολικών αναγκών ενός πληθυσμού ή ενός ατόμου. Χαρακτηριστικό κάθε ανθρώπου είναι η τάση για αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Το ζήτημα του τι είναι «καλύτερο» έχει υποκειμενική χροιά, αλλά εξαρτάται επίσης από τις πολιτισμικές και προσωπικές αξίες.

Η συζήτηση για τον ορισμό και τους συντελεστές της ποιότητας ζωής συνεχίζεται και σήμερα, όπως και η διαφορά απόψεων μεταξύ των επιστημόνων και των απλών ανθρώπων. Το περιεχόμενο της «ποιότητας ζωής» αλλάζει σύμφωνα με τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επικρατούν κάθε φορά, τις αξίες της ζωής και το δυναμισμό των κοινωνικών ομάδων Οι μεταβολές των αναγκών, που σημειώνονται με το πέρασμα του χρόνου και τις αλλαγές στον τρόπο ζωής των ανθρώπων, αποτελούν πρόβλημα στην αξιολόγηση της ποιότητας ζωής, που επίσης γνώριζε ο Αριστοτέλης: «πολλάκις δε και ο αυτός έτερον νοσήσας μεν γαρ ύγίειαν, πενόμενος δε πλοϋτον» «Σε πολλές περιπτώσεις, ο ίδιος άνθρωπος έχει διαφορετική γνώμη, διότι όταν αρρωστήσει, θεωρεί την υγεία ευδαιμονία κι όταν είναι φτωχός, τα πλούτη».. 

Η έννοια της ποιότητας της ζωής δεν είναι προϊόν που παράγεται, διανέμεται και καταναλώνεται, αλλά εμπεριέχει στοιχεία που δίνουν νόημα, σημασία και σκοπό στην ανθρώπινη ύπαρξη, όπως η κοινωνικότητα, η ζωντάνια και η όρεξη για ζωή. 

Προσδιοριστικοί παράγοντες της ποιότητας ζωής 

Η έλλειψη συμφωνίας για το πώς προσδιορίζεται ο όρος «ποιότητα ζωής» περιγράφεται από τον Αριστοτέλη: «περί δε της ευδαιμονίας, τί εστίν, άμφισβητοϋσι και ούχ ομοίως οι πολλοί τοις σοφοϊς αποδίδουσιν. Οι μεν γαρ των εναργών και τί και φανερών, οίον ήδονήν ή πλοϋτον ή τιμήν, άλλοι δ’ άλλο» «Διαφωνούν, όμως, μεταξύ τους σχετικά με το τι είναι η ευδαιμονία και δεν την αποτιμούν με τον ίδιο τρόπο οι πολλοί και οι σοφοί. Διότι εκείνοι την κατατάσσουν στα απτά και φανερά πράγματα, όπως είναι η ηδονή ή ο πλούτος ή η τιμή, ενώ αυτοί τη θεωρούν κάτι άλλο». 

Κάτω από την ομπρέλα της «καλής ζωής» κάθε επιστήμη προσεγγίζει την έννοια της ποιότητας ζωής από διαφορετική οπτική γωνία και διαμορφώνει τους ανάλογους δείκτες. 

To περιεχόμενο του όρου ποιότητα ζωής πρέπει να ανταποκρίνεται στη σωματική ευεξία, την ψυχοπνευματική καλλιέργεια και την ολοκλήρωση του ανθρώπου μέσα από την κοινωνικότητά του. Οι προϋποθέσεις αυτές έχουν να κάνουν με παραμέτρους της καθημερινότητας και όλο το φάσμα δραστηριοτήτων και αναγκών του ανθρώπου όπως: 

βιοτικό επίπεδο: κάλυψη των βιοποριστικών αναγκών σίτισης, ένδυσης, ώστε να καθίσταται άνετη η διαβίωση. 

σωματική υγεία: αξιοπρεπείς όροι υγιεινής και ιατροφαρμακευτική φροντίδα. 

εργασία: προϊόν προσωπικής επιλογής, εξασφάλισής της, δημιουργικότητα, κοινωνική προσφορά, ασφάλεια, οικονομική άνεση 

θεσμικό πλαίσιο: πολιτειακή οργάνωση που κατοχυρώνει και εξασφαλίζει τα δικαιώματα τις υποχρεώσεις και τις ελευθερίες των πολιτών. Θεσμοί στην υπηρεσία των γνήσιων κοινωνικών και ατομικών αναγκών και όχι άνθρωποι υπηρέτες των θεσμών. Θεσμοί στην υπηρεσία της ειρηνικής συνύπαρξης. 

φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον: οργανική και όχι ανταγωνιστική σχέση μεταξύ φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Χωροταξική κατανομή που επιτρέπει την ενσωμάτωση του αστικού στο φυσικό περιβάλλον. Πόλεις σχεδιασμένες για τον άνθρωπο και τις πραγματικές του ανάγκες. 

κοινωνικές σχέσεις: αλληλοσεβασμός, συνεργασία, πνεύμα συναντίληψης, αλληλεγγύη, ενδιαφέρον, δικαίωμα στη διαφορά, αποδοχή μειονοτήτων, φιλικότητα. 

Το αίτημα για ποιότητα ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες είναι: βασικό (γιατί αφορά τις δομές των καταναλωτικών κοινωνιών), καθολικό (γιατί αφορά όλους τους ανθρώπους και αναφέρεται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής δράσης) και διαρκές (γιατί η πρόοδος που συντελείται στο πλαίσιο των καταναλωτικών κοινωνιών δεν συνεπάγεται βελτίωση και των δεικτών ποιότητας ζωής) 

Δείκτες Ποιότητας Ζωής 

Η θεώρηση της ποιότητας της ζωής μπορεί να είναι υποκειμενική όπως και αντικειμενική, όπου καθορίζεται από την εκτίμηση των εξωτερικών συνθηκών. Ο Wheeler (1991) υποστήριξε ότι σφαιρικά η έννοια της ευημερίας στρέφεται στη σύγκλιση επτά σημαντικών διαστάσεων του ατόμου: συγκινήσεις, πεποιθήσεις, ιδιοσυγκρασίες, συμπεριφορές, καταστάσεις, εμπειρία και υγεία. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιες αντικειμενικές διαστάσεις που περιγράφουν την έννοια της ποιότητας της ζωής όπως φυσική-σωματική και ψυχολογική υγεία, οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις. 

Η οικονομολογική προσέγγιση εστιάζει στην κατανομή οικονομικών πόρων. Στη σύγκριση κρατών, οι βασικοί δείκτες του επιπέδου ζωής που χρησιμοποιούνται είναι το ακαθάριστο εθνικό προϊόν και το κατά κεφαλή εισόδημα. Μέχρι ένα σημείο, αυτοί οι δείκτες της οικονομικής ανάπτυξης μπορούν να αντιστοιχούν στην ποιότητα ζωής του πληθυσμού - ο πλούτος αγοράζει υλικά και υπηρεσίες. Το ακαθάριστο εθνικό προϊόν, όμως, δεν ενημερώνει για την κατανομή των οικονομικών πόρων εντός μιας χώρας, το εισόδημα διαφόρων ομάδων πληθυσμού ή την επένδυση στην παιδεία, στην υγεία και στις κοινωνικές υπηρεσίες. Επίσης, όπως επιβεβαιώθηκε στη Σύσκεψη Κορυφής του ΟΗΕ για Ανάπτυξη και Περιβάλλον σε πολλές περιπτώσεις η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη συνοδεύεται από την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής μεγάλων ομάδων πληθυσμού. Σε προσπάθεια να αναπληρώσει αυτά τα ελλείμματα, η Διεθνής Τράπεζα καθιέρωσε το δείκτη φυσικής ποιότητας ζωής (physical quality of life index, PQLI), που βασίζεται στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν, μαζί με τη βρεφική θνησιμότητα, την αναμενόμενη διάρκεια ζωής (στην ηλικία ενός έτους) και το ποσοστό αναλφαβητισμού σε κάθε χώρα. Στο επίπεδο της πολιτικής της υγείας, η οικονομολογική βάση για την κατανομή των πόρων για τη φροντίδα υγείας και τις κοινωνικές υπηρεσίες στηρίζεται κυρίως σε ποσοτικά δεδομένα, όπως τη θνησιμότητα, τη νοσηρότητα, την επιβίωση, το ποσοστό αναπηρίας, το κόστος της θεραπείας. Σταδιακά, εισήχθησαν και η προληπτική προσέγγιση και οι ποιοτικές παράμετροι με νέους δείκτες, όπως π.χ. την απώλεια χρόνων εργασίας και τα χρόνια ζωής με διόρθωση για την ποιότητα (quality adjusted life years, QALY). Στο ατομικό επίπεδο, η φτώχεια παραμένει από τους πιο σημαντικούς καθοριστικούς παράγοντες υγείας. Η έλλειψη οικονομικών πόρων σ’ έναν πληθυσμό ή σε μια οικογένεια στερεί τα παιδιά από κατάλληλη στέγη και τροφή και δυσκολεύει την πρόσβαση τους στις υπηρεσίες και τις πολιτιστικές δραστηριότητες που είναι αναγκαίες για την ομαλή ανάπτυξη. Η φτώχεια συνοδεύεται από σειρά δυσμενών κοινωνικών παραγόντων, που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής και την υγεία στην παιδική ηλικία, αλλά και τις προοπτικές για την ενήλικη ζωή. 

Με την καθιέρωση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τη διαπίστωση ότι η οικονομική ανάπτυξη δεν ικανοποιεί αυτόματα όλες τις ανθρώπινες ανάγκες, ξεκίνησαν έντονες προσπάθειες στο χώρο της κοινωνιολογίας για να βρεθούν τρόποι μέτρησης του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής. Διάφορες μελέτες απεικόνισαν τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της ποιότητας ζωής και επιβεβαίωσαν τη σπουδαιότητα της εκτίμησης των δύο διαστάσεων της, της αντικειμενικής διάστασης, που εκφράζεται ως ανάγκες, και της υποκειμενικής διάστασης, που εκφράζεται ως επιθυμίες των ανθρώπων. 

Σε διεθνές επίπεδο, οι κατηγορίες των κοινωνικών δεικτών της OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development), που ορίστηκαν για την εκτίμηση της κοινωνικής ανάπτυξης, είναι: (α) η υγεία, (β) η παιδεία και η μόρφωση, (γ) η εργασία και η ποιότητα της εργασιακής ζωής, (δ) η διάθεση χρόνου και οι δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου, (ε) ο έλεγχος περιουσίας και η πρόσβαση σε υπηρεσίες, (στ) το φυσικό περιβάλλον, (ζ) το κοινωνικό περιβάλλον, (η) η προσωπική ασφάλεια. 

Άλλες ομάδες ερευνητών σχεδίασαν και δοκίμασαν μοντέλα κοινωνικών δεικτών για χρήση με άτομα ή με ομάδες πληθυσμού. Οι Andrews και Whitney ξεκινώντας με 100 παραμέτρους, κατέληξαν σε 12 παράγοντες, αντικειμενικούς και υποκειμενικούς, που παίζουν κύριο ρόλο στην «αντιλαμβανόμενη ποιότητα ζωής»: (1) αυτό-αντίληψη, (2) οικογενειακή ζωή, (3) οικονομικό επίπεδο, (4) απόλαυση ζωής, (5) στέγη, (6) οικογενειακές δραστηριότητες, (7) διάθεση χρόνου, (8) δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου, (9) κυβέρνηση, (10) πρόσβαση σε υπηρεσίες και αγορά, (11) υγεία, (12) εργασία, απασχόληση. Το μοντέλο αυτό δείχνει τη μεγάλη σημασία που έχουν για την ευεξία του ανθρώπου η οικογένεια και οι κοινωνικές δραστηριότητες, καθώς και η αυτονομία. Οι έννοιες, όπως η απόλαυση ζωής και η αυτοεκτίμηση, συμπεριλαμβάνονται και στην ψυχολογική προσέγγιση στην ποιότητα ζωής. 

Δήμοι και ποιότητα ζωής 

Στο μέλλον η ποιότητα ζωής θα έχει σημαντικότερη θέση στην καθημερινή πρακτική. Η ποιότητα ζωής πρέπει να γίνει το κεντρικό κριτήριο κάθε παρέμβασης και σε επίπεδο Δήμου. Η εισαγωγή της διοίκησης ολικής ποιότητας στους Δήμους θα συμβάλει στην προσπάθεια για μια πιο ανθρώπινη κοινωνία. Δράσεις του Δήμου που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των δημοτών είναι: 

• η καθαριότητα της πόλης και η αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων 
• η υγιεινή των υδάτων και η σύνδεση των κατοικιών με το δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης 
• η μείωση της ηχορρύπανσης 
• ο επαρκής φωτισμός, η ρύθμιση του κυκλοφοριακού, η επάρκεια χώρων στάθμευσης 
• η βελτίωση της ασφάλειας των πολιτών 
• η αποκατάσταση και αξιοποίηση χώρων που έχουν υποβαθμιστεί περιβαλλοντικά 
• η ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικών προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και η ενίσχυση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε συνεργασία με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της περιοχής. 

Ποιότητα ζωής και Δήμος Θερμαϊκού 

Η Διοίκηση του Δήμου Μηχανιώνας όλα αυτά τα χρόνια ήταν ανεπαρκέστατη σ’ όλες σχεδόν τις παραπάνω δράσεις που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των συνδημοτών μας. Το μέγεθος της ανευθυνότητας και εμπαιγμού των πολιτών είναι τεράστιο. 

Σήμερα όλοι οι δημότες απαιτούν από την νέα διοίκηση του δήμου : 

• να βελτιώσει άμεσα την καθαριότητα στην πόλη μας 
• να εκσυγχρονίσει τις υποδομές της ύδρευσης (άμεση αλλαγή των αμιοντοσωλήνων) και να προβεί σε γεωτρήσεις ώστε να διασφαλιστεί η επάρκεια του νερού. Επίσης να υπάρχει διαρκής συντήρηση του δικτύου για τη μείωση των διαρροών νερού 
• να προωθήσει τις συνδέσεις σε κάθε γωνιάς της πόλης με το δίκτυο αποχέτευσης καθώς και την επέκταση του δικτύου αποχέτευσης. 
• να προχωρήσει στην ουσιαστική ανταπόδωση των τελών ύδρευσης και αποχέτευσης με ταυτόχρονη αναδιοργάνωση της οικονομικής λειτουργίας της ΔΕΥΑΜ. 
• να επεκτείνει άμεσα τον ηλεκτροφωτισμό στην πόλη 
• να βελτιωσεί άμεσα το οδικό δίκτυο 
• να μεριμνήσει άμεσα για εξεύρεση χώρων στάθμευσης 
• να επεκτείνει την δημοτική Αστυνομία 
• να συνεδριάσει άμεσα η επιτροπή Πολιτικής προστασίας και να πάρει μέτρα προστασίας των δημοτών και των περιουσιών τους σε περίπτωση φυσικών καταστροφών 
• να συνεργαστεί με οικολογικές οργανώσεις και ομάδες πολιτών για την προώθηση από κοινού προγραμμάτων διαχείρισης και προστασίας του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα στο Τουρμπαλί - Natura 2000 
• να αξιοποιήσει τα εθνικά και ευρωπαϊκά προγραμμάτα για περιβαλλοντικές δράσεις και πρωτοβουλίες σε θέματα ήπιων μορφών ενέργειες, πράσινης ανάπτυξης, μείωση χρήσης τοξικών και επιβλαβών ουσιών, ελέγχου ποιότητας διατροφής και υγείας κ.α.